Tại phiên họp Chính phủ mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ đạo cương quyết cắt bỏ các thủ tục không cần thiết, trong đó có thủ tục cấp phép xây dựng. Nhiều chuyên gia đã bày tỏ sự đồng tình với ý kiến này.
Bò cơ chế xin - cho
Theo KTS Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch và Phát triển đô thị Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, việc bỏ giấy phép xây dựng rất xác đáng. Bởi lẽ, khi đã có quy hoạch chi tiết mà vẫn phải đi xin phép xây dựng là mất thời gian, mất quyền làm chủ của người dân trên miếng đất của họ.
Thực tế, quy hoạch chi tiết 1/500 đã quy định rõ tỷ lệ tầng cao, mật độ xây dựng, khoảng lùi từ vỉa hè vào nhà là bao nhiêu; thậm chí có khu vực nói rõ có tầng hầm hay không, bán hầm hay một hầm...
Do đó, nếu khu vực nào đã được quy hoạch chi tiết 1/500 thì người dân không cần xin giấy phép xây dựng, nhưng vẫn phải báo cáo chính quyền địa phương. Còn chính quyền địa phương phải có trách nhiệm giám sát việc người dân có xây dựng đúng quy định không.
Cũng theo ông Chính, quy hoạch phải đi trước một bước, không cần giấy phép xây dựng nhưng phải tuân thủ quy hoạch. Nếu chỗ nào chưa có quy hoạch thì địa phương phải lập quy hoạch chi tiết để người dân yên tâm và biết được phép xây dựng thế nào.
Việc bỏ giấy phép xây dựng sẽ giúp người dân tiết kiệm được thời gian và chi phí.
Đồng quan điểm, ông Tống Văn Nga, Phó Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam cũng đánh giá, việc cấp pháp xây dựng hiện nay có quá nhiều bất cập như: Thủ tục phức tạp khiến người dân phải mất rất nhiều thời gian, chi phí cho việc xin cấp giấy phép xây dựng.
Trong khi đó, trật tự xây dựng ở các địa phương vẫn lộn xộn, vi phạm diễn ra tràn lan, nhiều công trình xây dựng không đúng thiết kế giấy phép, xử lý vi phạm không triệt để.
“ Chỉ đạo của Thủ tướng về việc bỏ các thủ tục không cần thiết, trong đó có giấy phép xây dựng là xác đáng. Để làm được điều này, các địa phương phải có quy hoạch tốt cho từng khu vực, có quy định cụ thể chi tiết, ví dụ như chiều cao tối đa, khoảng cách từ cửa nhà đến vỉa hè, màu sơn, thiết kế...
Các cơ quan quản lý sẽ tập trung vào khâu hậu kiểm, những trường hợp vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm. Nếu quy hoạch tốt và thực hiện nghiêm túc khâu hậu kiểm thì giấy phép xây dựng không còn cần thiết nữa” , ông Nga nêu quan điểm.
Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Lê Hữu Nghĩa, Tổng Giám đốc Công ty Lê Thành cho biết, thực tế các bước lập, phê duyệt thiết kế cơ sở, thẩm định thiết kế kỹ thuật, cấp phép xây dựng có nội dung y chang quy hoạch chi tiết 1/500 đã được duyệt.
Theo đó, sau khi được phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500, chủ đầu tư dự án phải thực hiện tiếp các bước lập, phê duyệt thiết kế cơ sở; trình cơ quan quản lý Nhà nước thẩm định thiết kế kỹ thuật và xin cấp giấy phép xây dựng dự án.
Bản chất thì thủ tục cấp phép lặp đi lặp lại 4 lần, chỉ khác nhau tên thủ tục. Và để thực hiện 3 bước thủ tục không cần thiết này, doanh nghiệp mất khoảng 6 tháng chờ đợi, tốn kém chi phí và bỏ lỡ nhiều cơ hội kinh doanh.
Chính vì vậy, theo các chuyên gia và doanh nghiệp, thủ tục cấp giấy phép xây dựng với các dự án đầu tư xây dựng là dư thừa, không cần thiết. Cơ quan quản lý chỉ cần căn cứ vào quy hoạch chi tiết 1/500 của từng dự án là hậu kiểm, giám sát được.
Để xây dựng một căn nhà, người dân hiện phải thuê đơn vị thiết kế bản vẽ, lập hồ sơ, xin xác nhận quy hoạch, nộp lệ phí và chờ cơ quan chức năng thẩm định, cấp phép. Tổng chi phí để xin một giấy phép xây dựng có thể lên đến hàng chục triệu đồng, chưa kể những chi phí "không tên" khác nếu muốn hồ sơ được xử lý nhanh.
Chính những bất cập này đã dẫn đến tình trạng người dân khi đi xây nhà thường phải nhờ cậy các "cò" giấy phép xây dựng cho nhanh, thậm chí phải "làm trước, xin sau", tạo ra một vòng lẩn quẩn phiền hà và phát sinh tiêu cực, nhũng nhiễu.
Cần phủ kín quy hoạch 1/500
Để bỏ được giấy phép xây dựng, cần phủ kín quy hoạch 1/500. (Ảnh minh họa)
Ông Lê Hoàng Châu, chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) cũng ủng hộ chủ trương bỏ cấp phép xây dựng với nhà ở riêng lẻ. Theo ông, ở các nước phát triển, Nhà nước không cần cấp giấy phép xây dựng. Người dân chỉ cần truy cập vào thông tin quy hoạch của khu đất đó là có thể biết rõ chỉ tiêu xây dựng từ số tầng bao nhiêu, mật độ, khoảng lùi công trình, thiết kế đô thị, màu sơn mặt tiền ra sao.
"Hiện Việt Nam chuyển qua chính quyền thông minh nên cũng cần thực hiện theo hướng đó ", ông nêu ý kiến.
Tuy nhiên, theo ông, để thực hiện được việc này, Bộ Xây dựng cần xây dựng các quy định về tiêu chí, tiêu chuẩn để có thể thực hiện được. Bởi lẽ, hầu hết đô thị Việt Nam chưa phủ kín được quy hoạch chi tiết 1/500, phê duyệt thiết kế đô thị cho các tuyến đường, tuyến phố.
Ông dẫn chứng, năm 2018, TP.HCM từng thí điểm miễn giấy phép xây dựng với nhà ở riêng lẻ tại phường Tân Quy, quận 7 nhưng điều kiện đặt ra là phải có quy hoạch 1/500 của phường đó, nhưng thiếu quy hoạch nên không thực hiện được.
Do đó, để có thể bỏ thủ tục cấp phép xây dựng, trước hết cần lập quy hoạch chi tiết 1/500 và thiết kế đô thị tương ứng.
Cũng theo ông, ở Việt Nam hiện chỉ có một số tuyến đường tại các đô thị được phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500, ví dụ tuyến Nhật Tân - Nội Bài (Hà Nội). Đây là một trong số ít tuyến đường trên cả nước được phê duyệt quy hoạch 1/500, phê duyệt thiết kế đô thị.
Việc lập quy hoạch 1/500 tất cả các tuyến phố ở đô thị khá tốn kém, bởi các lô đất trong khu dân cư hiện hữu đa dạng về hình hài và diện tích. Tuy nhiên, muốn đơn giản thủ tục hành chính, bỏ cấp phép xây dựng bắt buộc phải lập quy hoạch chi tiết 1/500 các tuyến đường, tuyến phố.
"Do đó, để thực hiện được chủ trương này trong thời gian tới cần đẩy mạnh xã hội hóa công tác lập quy hoạch. Bên cạnh đó, chính quyền đô thị cần chọn khu vực có nhu cầu xây dựng cao lập quy hoạch chi tiết trước", ông Châu lý giải.
Ông Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường cũng cho rằng, việc bỏ giấy phép xây dựng theo quy định trước đây của Luật Xây Dựng đã thực hiện đối với quy hoạch tỷ lệ 1/500 đã phê duyệt, cụ thể Luật Xây Dựng 2003. Nhưng vẫn còn nhiều khu vực chưa đồng bộ trong quá trình thực hiện.
Theo ông, để bỏ cấp phép xây dựng, các địa phương phải nhanh chóng phủ kín quy hoạch 1/500 hoặc có thể ban hành quy định về quản lý kiến trúc, trước mắt ở các đô thị.
Nhiều thành phố lớn trên thế giới đã bỏ cơ chế tiền kiểm bằng giấy phép xây dựng đối với các công trình nhỏ lẻ, chuyển sang mô hình hậu kiểm. Theo đó, người dân chỉ cần đăng ký xây dựng theo mẫu, khai báo thông tin trực tuyến, hệ thống sẽ tự động đối chiếu với dữ liệu quy hoạch. Nếu phù hợp, người dân được quyền xây dựng.
"Cách làm này giúp tiết kiệm chi phí và thời gian cho người dân, cơ quan chức năng có thể dễ dàng kiểm tra, giám sát công trình qua hệ thống dữ liệu số hóa và phản ánh từ người dân", ông Thuận cho hay.
