Dân tình kêu trời vì “loại vàng mới”
Cuối năm 2025, thị trường công nghệ toàn cầu và Việt Nam chứng kiến sự tăng giá chưa từng có của RAM và bộ nhớ máy tính – những linh kiện vốn từ trước đến giờ có nguồn cung ổn định và hiếm khi tăng giá quá lớn.
Trong khi các bản tin tài chính buổi sáng vẫn mải miết phân tích đà tăng của vàng nhẫn hay vàng miếng, thì tại các con phố công nghệ sầm uất, một cuộc khủng hoảng thực sự đang diễn ra âm thầm nhưng nặng nề.
Tại đây, những thanh RAM nhỏ bé, vốn chỉ được xem là linh kiện tiêu hao, nay đã trở thành những "thỏi vàng kỹ thuật số" với mức giá nhảy múa từng giờ, đặt người tiêu dùng và doanh nghiệp vào một tình thế tiến thoái lưỡng nan chưa từng thấy.
Sự kiện giá RAM tăng phi mã vào cuối năm 2025 không đơn thuần là một đợt điều chỉnh cung cầu theo chu kỳ thường thấy mà là triệu chứng của một sự đứt gãy cấu trúc sâu sắc trong nền kinh tế công nghệ toàn cầu, được kích hoạt bởi "cơn đói" vô độ của trí tuệ nhân tạo (AI) và sự chuyển dịch chiến lược của các ông lớn sản xuất chip.
Để hiểu được ngọn nguồn của việc tại sao một thanh RAM nhỏ bé lại tăng giá, chúng ta phải nhìn sang bức tranh vĩ mô của ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu, nơi quyền lực tập trung tuyệt đối vào tay ba "gã khổng lồ": Samsung Electronics, SK Hynix và Micron Technology.
Ba cái tên này kiểm soát hơn 90% nguồn cung DRAM của cả thế giới, và mọi quyết định của họ đều tạo ra những đợt sóng thần ảnh hưởng đến tận những ngóc ngách nhỏ nhất của thị trường tiêu dùng.
Quý 3 năm 2025 đã chứng kiến một sự bùng nổ doanh thu ngoạn mục của ngành DRAM toàn cầu, đạt mức 41,4 tỷ USD, tăng trưởng 30,9% so với quý trước đó. Tuy nhiên, con số doanh thu khổng lồ này không đến từ việc bán được nhiều sản phẩm hơn cho người tiêu dùng phổ thông, mà đến từ sự tăng giá bán trung bình và sự bùng nổ của các đơn hàng bộ nhớ cao cấp.
Dữ liệu từ TrendForce cho thấy một sự thay đổi thú vị trong cán cân quyền lực. SK Hynix, nhờ vào sự nhanh nhạy trong việc bắt sóng nhu cầu AI và trở thành nhà cung cấp chính HBM (High Bandwidth Memory) cho NVIDIA, đã giữ vững vị trí dẫn đầu với doanh thu 13,75 tỷ USD. Samsung, dù vẫn là "anh cả" về quy mô sản xuất, đang phải nỗ lực bám đuổi với 13,5 tỷ USD, trong khi Micron củng cố vị trí thứ ba với 10,65 tỷ USD. Điều quan trọng cần lưu ý ở đây là chiến lược của cả ba ông lớn này đã thay đổi hoàn toàn so với các chu kỳ trước. Thay vì chạy đua mở rộng sản lượng để giành thị phần (vốn thường dẫn đến tình trạng thừa cung và rớt giá), họ đã đồng loạt chọn chiến lược "tối ưu hóa lợi nhuận".
Sau những năm tháng thua lỗ nặng nề do nhu cầu PC và Smartphone sụt giảm, "Big Three" giờ đây đang tận dụng triệt để cơ hội từ cơn sốt AI để bù đắp. Họ nhận ra rằng, trong kỷ nguyên AI, bộ nhớ không còn là hàng hóa phổ thông mà là một tài nguyên chiến lược khan hiếm.
Do đó, họ ưu tiên năng lực sản xuất cho các sản phẩm có biên lợi nhuận cao như HBM và DDR5 chuyên dụng cho máy chủ, chấp nhận bỏ mặc phân khúc tiêu dùng truyền thống (DDR4, DDR5 phổ thông) rơi vào tình trạng thiếu hụt.
Tại sao AI lại "ăn" mất RAM của PC?
Một câu hỏi thường gặp là: "Tại sao việc Google hay Microsoft xây dựng trung tâm dữ liệu AI lại khiến tôi không mua được RAM cho máy tính chơi game?". Câu trả lời nằm ở bản chất vật lý của quy trình sản xuất bán dẫn.
Cả bộ nhớ HBM (dùng cho AI) và DRAM tiêu chuẩn (dùng cho PC/Laptop) đều được sản xuất từ cùng một nguồn nguyên liệu đầu vào là các tấm wafer silicon. Tuy nhiên, quy trình sản xuất HBM phức tạp và tốn kém tài nguyên hơn rất nhiều. Một chip HBM bao gồm nhiều lớp DRAM xếp chồng lên nhau và được kết nối bằng công nghệ TSV (Through-Silicon Via).
Các phân tích kỹ thuật chỉ ra rằng, để sản xuất cùng một dung lượng bộ nhớ, HBM tiêu tốn diện tích wafer nhiều gấp 3 lần so với DRAM thông thường. Hơn nữa, tỷ lệ thành phẩm của HBM thấp hơn, đồng nghĩa với việc hao phí nguyên liệu cao hơn.
Khi Samsung và SK Hynix quyết định chuyển dịch 30% năng lực sản xuất của họ sang HBM để đáp ứng các đơn hàng béo bở từ NVIDIA và các Hyperscalers (như AWS, Google Cloud), điều đó đồng nghĩa với việc nguồn cung wafer dành cho DRAM truyền thống bị cắt giảm một cách thô bạo.
Sự chuyển dịch này tạo ra hiệu ứng "bình thông nhau" nhưng theo chiều hướng tiêu cực cho người dùng cuối. Nguồn lực sản xuất có hạn bị hút về phía có áp suất lợi nhuận cao hơn (AI), để lại một khoảng chân không lớn ở phía thị trường tiêu dùng. Theo Gerry Chen, Tổng giám đốc của TeamGroup, sự chuyển dịch cơ cấu này đã khiến nguồn cung bộ nhớ phổ thông bị bóp nghẹt và tình trạng này dự kiến sẽ còn tồi tệ hơn vào năm 2026.
Tác động của sự chuyển dịch này lên chuỗi cung ứng là ngay lập tức và tàn khốc. Các nhà sản xuất module bộ nhớ (những thương hiệu mà người dùng thường thấy như Kingston, Transcend, ADATA) vốn phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn chip từ "Big Three" đã rơi vào tình cảnh khốn đốn.
Một ví dụ điển hình cho sự hỗn loạn này là trường hợp của Transcend. Dù là đối tác thân thiết 32 năm của Samsung, họ vẫn bất ngờ bị cắt giảm nguồn cung và nhận thông báo trì hoãn giao hàng không thời hạn vào quý 4 năm 2025.
Đáng kinh ngạc hơn, các hợp đồng giá vốn thường được chốt theo quý nay đã bị hủy bỏ, thay vào đó là báo giá theo tháng hoặc thậm chí theo tuần. Một nhà cung cấp NAND Flash lớn là SanDisk thậm chí đã tăng giá 50% chỉ trong một lần thông báo.
Khi các nhà sản xuất module không thể đảm bảo nguồn cung đầu vào ổn định và phải chịu mức giá nhập khẩu tăng vọt, họ buộc phải chuyển toàn bộ áp lực chi phí đó xuống các nhà phân phối và cuối cùng là người tiêu dùng. Đây chính là cơ chế truyền dẫn khiến giá RAM tại một cửa hàng nhỏ ở Hà Nội lại nhảy múa theo nhịp đập của các trung tâm dữ liệu AI tại Mỹ.
RAM giờ khác gì vàng?
Năm 2025 chắc chắn sẽ đi vào lịch sử tài chính như một năm rực rỡ của vàng. Với mức tăng trưởng khoảng 57% trong 10 tháng đầu năm, vàng đã khẳng định vị thế hầm trú ẩn an toàn trong bối cảnh địa chính trị bất ổn và lạm phát tiền tệ.
Tuy nhiên, trong bóng tối của sự hào nhoáng đó, RAM đang âm thầm thiết lập những kỷ lục tăng giá đáng sợ hơn nhiều, biến nó thành một loại "vàng công nghiệp" mới.
Dữ liệu từ TrendForce xác nhận rằng giá hợp đồng DRAM đã tăng 171,8% so với cùng kỳ năm trước tính đến quý 3/2025. Con số này vượt xa mức tăng 57% của vàng, biến RAM trở thành mặt hàng có tốc độ tăng giá nhanh nhất trong rổ hàng hóa công nghệ.
Điều này dẫn đến một nghịch lý kinh tế: Trong khi người dân mua vàng để bảo toàn tài sản, thì các doanh nghiệp và người dùng máy tính buộc phải mua RAM để duy trì hoạt động sản xuất, nhưng lại phải trả một mức giá "cắt cổ" như thể họ đang mua một tài sản đầu cơ.
Một bộ kit RAM DDR5 64GB RGB từng có giá khoảng 200 USD vào mùa xuân năm 2025 nay đã chạm ngưỡng 500 USD, tức là tăng 2,5 lần chỉ trong 7 tháng. Đối với nhiều người, việc nâng cấp máy tính lúc này mang lại cảm giác "xót xa" không khác gì việc phải mua vàng ở đỉnh giá để trả nợ.
Dạo quanh các website của các nhà bán lẻ lớn tại Việt Nam, người dùng dễ dàng nhận thấy sự thay đổi chóng mặt của các tag giá. Những bộ PC gaming từng được quảng cáo là "ngon bổ rẻ" trong tầm giá 15-20 triệu đồng nay đã trở nên dở dang vì chi phí RAM và SSD chiếm tỷ trọng quá lớn.
Một thanh RAM DDR4 8GB Bus 3200MHz, vốn là tiêu chuẩn tối thiểu cho máy tính văn phòng, đã tăng giá từ khoảng 350.000 VNĐ đầu năm lên mức 600.000 - 700.000 VNĐ. Các kit RAM 16GB (2x8GB) từ các thương hiệu như Kingston hay Corsair đã tăng 20-40%, vượt ngưỡng 1 triệu đồng.
Đối với giới game thủ và người làm đồ họa chuyên nghiệp, tình hình còn bi đát hơn. Giá các kit RAM DDR5 32GB hoặc 64GB đã tăng từ 25-50% tùy hãng. Cá biệt, một số mẫu RAM có đèn LED RGB hoặc bus cao (6000MHz+) đã tăng hơn 1 triệu đồng/kit so với giữa năm 2025.
Không chỉ RAM, ổ cứng SSD (đặc biệt là dòng NVMe Gen 3 và Gen 4) cũng bị cuốn vào cơn bão này do cùng sử dụng chung nguồn tài nguyên sản xuất bán dẫn. Giá SSD 500GB phổ thông đã tăng thêm khoảng 200.000 VNĐ, trong khi các mẫu 1TB cao cấp tăng tới 500.000 VNĐ.
Đáng chú ý, tình trạng "loạn giá" diễn ra phổ biến. Cùng một mã sản phẩm, giá tại cửa hàng A có thể chênh lệch cả trăm nghìn đồng so với cửa hàng B, tùy thuộc vào thời điểm họ nhập lô hàng đó. Nhiều cửa hàng nhỏ lẻ treo giá thấp trên website để thu hút khách, nhưng khi khách hỏi mua thì báo hết hàng hoặc yêu cầu chờ đặt hàng với giá mới cao hơn.
Trên các diễn đàn, nhiều người dùng chia sẻ câu chuyện "dở khóc dở cười" khi dự định để dành tiền thưởng Tết để nâng cấp máy tính chơi các tựa game bom tấn như GTA VI, nhưng khi nhìn vào báo giá hiện tại thì giấc mơ đó đã tan vỡ.
Một thành viên trên VOZ đã chua chát so sánh: "Ngày xưa đi mua RAM tính bằng bát phở, giờ mua RAM phải tính bằng chỉ vàng".
Dựa trên tổng hợp các dữ liệu và phát biểu của lãnh đạo các công ty công nghệ, triển vọng thị trường trong ngắn và trung hạn là không mấy lạc quan.
Các chuyên gia dự báo giá DDR5 sẽ tiếp tục tăng 30-50% mỗi quý trong nửa đầu năm 2026. Tình trạng thiếu hụt sẽ lan rộng khi lượng hàng tồn kho của các nhà phân phối cạn kiệt hoàn toàn vào quý 1/2026.
Không chỉ PC, giá smartphone cũng sẽ chịu tác động mạnh. Xiaomi và Realme đã cảnh báo rằng chi phí bộ nhớ tăng cao có thể đẩy giá điện thoại lên 20-30% vào giữa năm 2026. Người dùng sẽ thấy ít hơn các mẫu điện thoại giá rẻ có dung lượng RAM lớn (12GB/16GB).
Trước bối cảnh ảm đạm này, người dùng Việt Nam cần trang bị cho mình những chiến lược tiêu dùng thông minh và thực tế.
Lời khuyên từ các chuyên gia là đừng chờ đợi giá giảm trong ngắn hạn (3-6 tháng tới). Nếu bạn thực sự cần máy tính cho công việc hoặc học tập, hãy mua ngay bây giờ. Xu hướng giá trong năm 2026 là tăng, và việc chờ đợi có thể khiến bạn phải trả cái giá đắt hơn.
