Cứ 2 quả chuối nhập khẩu vào Trung Quốc có 1 quả từ Việt Nam
Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc, trong 5 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã xuất khẩu hơn 424.000 tấn chuối sang thị trường này, thu về gần 200 triệu USD. Con số này đã đưa thị phần chuối Việt Nam tại Trung Quốc lên mức 49,4%, chính thức "soán ngôi" Philippines (chỉ còn 18,2%) để trở thành nhà cung cấp lớn nhất.
Theo các chuyên gia, sự thống trị này đến từ lợi thế cạnh tranh tổng hợp: vị trí địa lý gần giúp giảm chi phí logistics, chất lượng ngày càng đáp ứng các tiêu chuẩn GACC khắt khe, và lợi thế về thuế quan từ các hiệp định thương mại như RCEP.
Sự tăng trưởng này cũng được phản ánh qua số liệu của Hiệp hội Rau quả Việt Nam (VINAFRUIT). Tính chung 6 tháng đầu năm 2025, chuối đứng thứ 3 trong nhóm trái cây xuất khẩu của Việt Nam, chỉ sau sầu riêng và thanh long, với kim ngạch 233 triệu USD, tăng gần 55% so với cùng kỳ năm trước.
Bối cảnh thị trường còn trở nên đặc biệt thuận lợi khi vào tháng 4/2025, chính quyền của Tổng thống Donald Trump, sau khi trở lại nắm quyền từ tháng 11/2024, đã công bố kế hoạch áp thuế đối ứng dự kiến, nhắm vào các quốc gia có thâm hụt thương mại lớn với Mỹ, làm dấy lên vòng xoáy căng thẳng thương mại mới với Trung Quốc.
Sự kiện này gián tiếp tạo ra lợi thế cho nông sản Việt Nam. Khi Trung Quốc tìm kiếm nguồn cung thay thế cho hàng hóa nông sản từ Mỹ, nhu cầu đối với chuối Việt Nam tăng đột biến. Chính Chủ tịch CTCP Hoàng Anh Gia Lai (HAG) Đoàn Nguyên Đức đã xác nhận, giá chuối xuất khẩu sang Trung Quốc đã tăng vọt hơn 10% chỉ trong một tuần sau khi thông tin trên được công bố.
Chuối là cứu tinh của bầu Đức
Khi chuyển sang làm nông nghiệp, thị trường Trung Quốc ngay từ đầu đã được bầu Đức xem là đầu ra chiến lược.
Tầm nhìn này đã được ông chia sẻ từ nhiều năm trước, đơn cử như phát biểu vào năm 2020: " Nói gì thì nói, riêng trái cây, Việt Nam rất lợi thế so với các nước khác trên thế giới vì mình gần Trung Quốc - một thị trường khổng lồ. Một năm họ tiêu thụ đến mấy trăm tỷ USD cho trái cây chứ không phải chỉ một vài tỷ như mình đang xuất được. Nông sản Việt Nam chỉ là một phần nhỏ xíu trong tổng lượng trái cây Trung Quốc nhập thôi. Như vậy, một người hàng xóm tỉnh táo là phải tranh thủ Trung Quốc."
Chuối đã đem lại kết quả kinh doanh khả quan cho HAGL. Báo cáo tài chính quý 2/2025 cho biết, doanh thu thuần đạt 2.329 tỷ đồng, tăng hơn 50% so với cùng kỳ. Lợi nhuận gộp và lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh đều cao gần gấp đôi so với cùng kỳ năm trước. Lợi nhuận sau thuế là 483 tỷ đồng, tăng 86%.
Lũy kế 6 tháng, Hoàng Anh Gia Lai đạt 3.709 tỷ đồng doanh thu thuần và 824 tỷ đồng lợi nhuận sau thuế, tăng 34% và 73% so với 6 tháng 2024. Kết quả này giúp Hoàng Anh Gia Lai đạt 400 tỷ đồng lợi nhuận sau thuế chưa phân phối tại ngày 30/6/2025. Đây là lần đầu tiên kể từ quý 4/2020, công ty của Bầu Đức thoát cảnh lỗ lũy kế.
Trong văn bản giải trình, HAGL cho biết: "Lợi nhuận gộp tăng 406 tỷ đồng so với cùng kỳ năm 2024 chủ yếu là do lợi nhuận gộp từ hoạt động kinh doanh chuối tăng." Giá bán chuối duy trì ở mức cao ổn định từ đầu năm đến nay là yếu tố quan trọng góp phần vào kết quả tích cực này.
Sau nhiều sóng gió với nông nghiệp, Bầu Đức đã tập trung toàn lực vào chiến lược "2 cây, 1 con": chuối, sầu riêng và heo. Trong tương lai là 4 cây, 1 con với thêm dâu tằm và cà phê.
HAGL sở hữu 7.000 ha chuối trải dài tại các vùng có điều kiện thổ nhưỡng thuận lợi ở Việt Nam (Tây Nguyên), Lào (cao nguyên Bolaven) và Campuchia. Toàn bộ diện tích này được canh tác theo tiêu chuẩn quốc tế khắt khe GLOBALG.A.P., đồng thời công ty định vị sản phẩm là "chuối cao nguyên" (Highland Banana).
Theo HAGL, việc trồng ở độ cao 700-800m giúp chuối có thời gian sinh trưởng dài hơn, tích lũy được nhiều dưỡng chất, tạo ra vị ngọt dẻo và thơm đặc trưng. Với quy mô này, sản lượng chuối thu hoạch trong năm 2024 đã đạt 277.000 tấn, trở thành nguồn thu chủ lực, tạo ra dòng tiền ổn định để công ty thực hiện quá trình tái cấu trúc.
Bên cạnh đó, sầu riêng được xem là "át chủ bài" cho tương lai. HAGL đang sở hữu 2.000 ha sầu riêng, chủ yếu là giống Monthong và Musang King. 6 tháng đầu năm, công ty chưa phát sinh doanh thu sầu riêng nhưng trong 6 tháng cuối năm 2025, Công ty sẽ ghi nhận thêm doanh thu từ mảng sầu riêng – một lĩnh vực được kỳ vọng tiếp tục đóng góp hiệu quả cho doanh thu và lợi nhuận hợp nhất.
Cú bắt tay với "đế chế" Nhật Bản
Không chỉ dừng lại ở Trung Quốc, HAGL đang cho thấy tham vọng vươn ra các thị trường khó tính hơn, và Nhật Bản là một minh chứng. Theo thống kê từ Hải quan Nhật Bản được Nikkei Asia đăng tải, năm 2024, nước này nhập khẩu 33.000 tấn chuối từ Việt Nam, gần gấp 14 lần so với năm 2019, đưa thị phần chuối Việt lên khoảng 3,2%.
Đà tăng trưởng này tiếp tục bùng nổ khi riêng tháng 7/2025, lượng chuối Việt Nam bán ra tại khu vực Tokyo đã tăng hơn gấp đôi so với cùng kỳ năm trước, gây áp lực trực tiếp lên vị thế thống trị của chuối Philippines.
Tại thị trường cao cấp này, Bầu Đức đã hợp tác với ANA Foods (thuộc ANA Group). Theo đó, ANA đã bắt đầu mua chuối của HAGL từ năm 2021 với số lượng nhỏ. Sau gần 4 năm kiểm chứng chất lượng, họ quyết định ký hợp đồng bao tiêu dài hạn toàn bộ sản phẩm từ 1.500 ha chuối trồng tại cao nguyên Bolaven (Lào).
Khi vào thị trường Nhật, chuối của HAGL được ANA Foods xây dựng một thương hiệu riêng rất cao cấp là chuối "Amami" và được bán với mức giá khoảng 837 yên/quả, tương đương hơn 140.000 VNĐ cho 1 quả chuối.
Mức giá này được lý giải bằng câu chuyện thương hiệu độc đáo, nhấn mạnh vào chất lượng vượt trội của sản phẩm "chuối siêu cao nguyên", được trồng trên đất núi lửa ở độ cao trên 900m, có sự chênh lệch nhiệt độ lớn giữa ngày và đêm, giúp chuối phát triển chậm, tích lũy nhiều tinh bột, tạo ra độ dẻo và vị ngọt đậm đà đặc trưng.
Như Bầu Đức từng chia sẻ: "Đối tác Nhật rất khắt khe, tỉ mỉ. Nhưng đến khi chinh phục được rồi thì rất bền vững." Cú bắt tay này không chỉ mang lại một đầu ra ổn định, giá trị cao mà còn là sự công nhận cho chất lượng nông sản của HAGL, một bước đi quan trọng giúp đa dạng hóa thị trường và giảm thiểu rủi ro.
Thành công của mảng chuối hiện tại là một sự tương phản thú vị với định kiến đã theo Bầu Đức suốt nhiều năm: "Nhảy vào thị trường nào là thị trường đó… sập", được đúc kết từ những cuộc phiêu lưu đầy tham vọng nhưng kém may mắn của HAGL trong quá khứ.
Lịch sử đã ghi nhận những lần HAGL đầu tư với quy mô khổng lồ vào cao su, mía đường, bắp, và chăn nuôi bò. Mô hình chung là dùng đòn bẩy tài chính lớn để nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường. Tuy nhiên, khi giá cả các mặt hàng này trên thế giới bước vào chu kỳ giảm sâu, HAGL chìm trong thua lỗ và nợ nần. Tham vọng thống lĩnh thị trường của Bầu Đức vô hình trung lại trùng khớp với giai đoạn thị trường lao dốc, tạo nên "định kiến" trên.
Dù đã có bước tiến quan trọng trong việc đa dạng hóa với đối tác chiến lược từ Nhật Bản, phần lớn sản lượng nông sản của HAGL vẫn hướng đến thị trường Trung Quốc. Bất kỳ sự thay đổi nào về chính sách hay nhu cầu từ thị trường này vẫn là một rủi ro lớn.
Đơn cử như sầu riêng được kỳ vọng là động lực tăng trưởng tương lai, nhưng thị trường Trung Quốc đang có những dấu hiệu cảnh báo. Theo Produce Report, lượng sầu riêng tươi nhập khẩu vào Trung Quốc trong tháng 4/2025 đã giảm tới 32% so với cùng kỳ năm trước.
