Đề xuất liên kết hệ sinh thái '3 nhà': Nhà nước, tư nhân, FDI

Đại biểu Quốc hội kiến nghị có chính sách để kết nối doanh nghiệp tư nhân với doanh nghiệp Nhà nước và nhóm doanh nghiệp FDI. Ảnh: Việt Linh.

Tại phiên thảo luận kinh tế - xã hội sáng 29/10, một số đại biểu Quốc hội đã đề nghị Chính phủ sớm hoàn thiện khung pháp lý và chính sách nhằm phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ, tăng tỷ lệ nội địa hóa và kết nối doanh nghiệp tư nhân trong nước với khu vực FDI.

Cần cơ chế để doanh nghiệp Việt “bơi theo đàn” trong chuỗi cung ứng FDI

Đại biểu Lã Thanh Tân (đoàn Hải Phòng) cho rằng cần có giải pháp mạnh hơn để kinh tế tư nhân Việt Nam thực sự trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế.

Theo ông, số lượng doanh nghiệp đăng ký mới cũng như quay trở lại thị trường thời gian qua đã tăng mạnh, các chính sách dần thông thoáng và cởi mở hơn, nhưng khu vực tư nhân vẫn gặp nhiều rào cản: chưa bứt phá về quy mô và năng lực cạnh tranh; hầu hết doanh nghiệp có quy mô siêu nhỏ, nhỏ và vừa; tiềm lực tài chính và trình độ quản trị hạn chế, năng lực công nghệ đổi mới sáng tạo thấp; năng suất lao động, hiệu quả hoạt động chưa cao; thiếu tầm nhìn chiến lược trong kinh doanh; thiếu kết nối với khu vực FDI và doanh nghiệp Nhà nước.

Do đó, đại biểu đề nghị Chính phủ sớm sửa đổi luật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo hướng mở rộng đối tượng áp dụng cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị. Nội dung hỗ trợ cần tập trung vào chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và sản xuất xanh.

Đại biểu Lã Thanh Tân (đoàn Hải Phòng) đề xuất giải pháp kết nối hiệu quả doanh nghiệp trong nước với nhóm FDI. Ảnh: Quochoi.vn.

Ông cũng kiến nghị rà soát, bãi bỏ thêm các điều kiện kinh doanh không cần thiết, chuyển trọng tâm sang cơ chế hậu kiểm, đồng thời nghiên cứu cơ chế “thưởng sau đầu tư” cho các doanh nghiệp lớn có nội lực mạnh thay vì chỉ ưu đãi trước đầu tư.

Theo đại biểu, Chính phủ cần xem xét để xây dựng các chuỗi liên kết doanh nghiệp theo cụm ngành, chuỗi giá trị; khuyến khích các doanh nghiệp lớn dẫn dắt chuỗi cung ứng nội địa, kết nối các doanh nghiệp vừa, nhỏ và hộ kinh doanh cá thể; hỗ trợ phát triển các cụm liên kết ngành trong các lĩnh vực như công nghiệp hỗ trợ, chế biến nông sản, công nghệ thông tin, công nghiệp sáng tạo.

Về liên kết FDI, đại biểu đề xuất xây dựng các chương trình liên kết chuỗi cung ứng giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp nội địa, nhất là trong công nghiệp hỗ trợ, công nghệ cao. Chính phủ cần có cơ chế khuyến khích các doanh nghiệp FDI chuyển giao công nghệ đào tạo nhân lực, hỗ trợ nâng cao năng lực cho doanh nghiệp Việt Nam.

“Cần xây dựng hệ sinh thái liên kết 3 nhà: doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp Nhà nước và FDI, để doanh nghiệp Việt không bơi một mình mà bơi theo đàn, giảm sự phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu, tăng nội địa hóa, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ, tăng sức cạnh tranh và khả năng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu", ông Tân nói.

Đề xuất xây dựng Luật Phát triển công nghiệp hỗ trợ

Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Duy Minh (đoàn Đà Nẵng) cho rằng phát triển công nghiệp hỗ trợ là mắt xích chiến lược, quyết định năng lực tự chủ sản xuất và khả năng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu của Việt Nam.

Theo ông, Việt Nam đã ký hơn 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới, mở ra cơ hội lớn về thuế suất ưu đãi nhưng cũng đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt về quy tắc xuất xứ và tỷ lệ nội địa hóa. Nếu doanh nghiệp trong nước vẫn phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu, nhiều sản phẩm sẽ không đủ điều kiện xuất xứ Việt Nam dẫn tới mất ưu đãi thuế và có nguy cơ bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại.

Đại biểu Nguyễn Duy Minh (đoàn Đà Nẵng) đề xuất chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ. Ảnh: Quochoi.vn.

Đại biểu đánh giá cao Nghị định 205 của Chính phủ về phát triển công nghiệp hỗ trợ, trong đó đặt mục tiêu đến năm 2035 tỷ lệ nội địa hóa đạt 50-60%, có ít nhất 3.000 doanh nghiệp đủ năng lực cung ứng cho khu vực FDI.

Đặc biệt, việc thành lập Quỹ Công nghiệp hỗ trợ quốc gia được kỳ vọng giúp doanh nghiệp trong nước tiếp cận vốn dài hạn, lãi suất thấp để đổi mới công nghệ, tự động hóa và đạt chuẩn quốc tế. Các tập đoàn FDI cũng đánh giá cao chính sách ưu đãi có điều kiện vì đã tạo cho họ cơ hội hợp tác sâu hơn với doanh nghiệp Việt Nam.

Tuy nhiên, ông Minh cho biết nhiều doanh nghiệp vẫn lo ngại thủ tục phức tạp, khó tiếp cận quỹ, đồng thời đề nghị đảm bảo tiêu chí minh bạch, công bằng, dễ tiếp cận hơn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ. Một số ý kiến cũng cho rằng việc ràng buộc nội địa hóa và chuyển giao công nghệ là đúng nhưng cần phải có quy định rõ về giám sát thực thi và tránh hình thức.

Đại biểu Nguyễn Duy Minh kiến nghị Chính phủ cần triển khai thực chất Quỹ Công nghiệp hỗ trợ ngay trong năm 2026, áp dụng cơ chế một cửa để rút ngắn thủ tục và đảm bảo vốn vay ưu đãi đến được đúng đối tượng.

Vị đại biểu cũng đề xuất nghiên cứu xây dựng Luật Phát triển công nghiệp hỗ trợ nhằm thống nhất, đồng bộ chính sách đang phân tán ở nhiều văn bản khác nhau. Luật sẽ tạo khung pháp lý ổn định cho công nghiệp hỗ trợ phát triển, gắn kết với chiến lược tự chủ sản xuất và hội nhập bền vững.

Ngoài ra, cần thu hút FDI có chọn lọc, gắn với cam kết nội địa hóa và chuyển giao công nghệ. Ông kiến nghị doanh nghiệp FDI đạt tỷ lệ nội địa hóa tối thiểu 30% sau 5 năm được hưởng ưu đãi thuế, mở rộng đất hạ tầng và tiếp cận vốn từ Quỹ Công nghiệp hỗ trợ quốc gia, trong khi các trường hợp không thực hiện cam kết có thể bị giảm ưu đãi tương ứng.

"Phát triển công nghiệp hỗ trợ không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là trụ cột của năng lực tự chủ quốc gia, góp phần nâng cao sức cạnh tranh, đảm bảo an ninh kinh tế và phát triển bền vững. Khi công nghiệp hỗ trợ phát triển mạnh, Việt Nam sẽ không còn là nơi gia công lắp ráp, lao động giá rẻ, mà là nơi thiết kế, sản xuất và phân phối. Khi doanh nghiệp Việt Nam đủ năng lực tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu đó mới là thành công thực sự của công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước", đại biểu nhấn mạnh.