"Ở cho ai?" – Tư duy về kiến tạo không gian sống
Trong giới kiến trúc Việt Nam đương đại, KTS Hà Thanh là một trong những gương mặt hiếm hoi giữ được sự "điềm tĩnh" nghề nghiệp qua hơn ba thập kỷ sáng tạo. Quá trình làm nghề đã đem lại cho ông một gia tài đáng kể với các dự án: nhà ở, nghỉ dưỡng, công trình công cộng và rất nhiều công trình biểu tượng, đặc biệt nổi bật với các siêu dinh thự cho giới thượng lưu. Trong mùa 1 của podcast Trend+ - kênh trò chuyện tiên phong về xu hướng kiến trúc nội thất Việt do Gỗ Minh Long và Viglacera đồng sản xuất, KTS Hà Thanh xuất hiện với vai trò khách mời để chia sẻ về một trong những chủ đề tưởng quen mà lại chạm đến cốt lõi tư duy thiết kế: "Ăn cho mình, mặc cho người, ở cho ai?" – một câu hỏi gợi ra cách nhìn khác về mối quan hệ giữa con người và nơi ở.
Câu hỏi trung tâm mà KTS Hà Thanh nêu ra phản ánh một thực tế lâu nay: việc "ở" thường bị xem nhẹ. Nhiều gia đình đầu tư kỹ lưỡng vào ăn uống hay trang phục, nhưng đến không gian sống lại dễ dàng giao phó hoàn toàn cho kiến trúc sư hoặc chạy theo ý kiến số đông. Điều này khiến ngôi nhà trở thành sản phẩm của thói quen và thị hiếu, thiếu chiều sâu, thiếu bản sắc cá nhân.
Theo ông, không gian sống phản chiếu "chất tôi", phác họa trung thực nhu cầu, sở thích và mong muốn của từng người. Từ đây, KTS Hà Thanh đặt vai trò của kiến trúc sư vào một vị trí rất khác. Người làm nghề không chỉ tạo ra những bản vẽ hay phối cảnh. Họ giống như "đạo diễn nhịp sống", "không gian sống": người kiến tạo dòng chảy của ánh sáng, hướng gió, cách di chuyển trong nhà, cách gia chủ bắt đầu một ngày mới và kết thúc một buổi tối bình yên. Từng chi tiết nhỏ đều có thể tác động đến cảm xúc và chất lượng sống của gia đình. Một bản thiết kế đúng nghĩa phải gợi mở một tương lai văn minh hơn cho những người ở trong đó.
Một bản thiết kế vẽ tay của KTS Hà Thanh
Từ "ở cho mình", KTS Hà Thanh mở rộng sang "ở cho chúng ta" – một khái niệm mà theo ông, chứa đựng bản chất cộng sinh giữa "cái tôi" cá nhân và bối cảnh cộng đồng. Ngôi nhà phải hợp với gia chủ, tương thích với những người cùng chung sống, đồng thời hòa nhịp với không gian xã hội và văn hóa xung quanh. "Cái tôi" không tách rời "cái chúng ta"; càng bám rễ sâu vào gia đình, cộng đồng và thành phố, công trình càng có sức sống bền bỉ. Kiến trúc từ đó hướng đến hai tầng giá trị: tinh tế với người ở và bền vững với hệ sinh thái mà nó thuộc về.
Kiến trúc không thể chạy theo "ánh nhìn xã hội"
Trong cuộc trò chuyện tại Trend+, KTS Hà Thanh nhắc đến sáu chức năng cơ bản của không gian sống. Trong đó, nhu cầu thể hiện – điều thường xuất hiện trên mạng xã hội hiện nay – chỉ chiếm một phần nhỏ. Ông quan sát thấy nhiều công trình được dựng lên để thỏa mãn sự choáng ngợp tức thời, nhưng lại thiếu nền tảng để tồn tại cùng thời gian. Hiệu ứng thị giác mạnh đôi khi khiến người ta quên mất linh hồn thầm lặng của một ngôi nhà: "chất tôi" của người sống trong đó.
Từ kinh nghiệm hành nghề, ông cho rằng chiều chuộng những yêu cầu hời hợt là cách nhanh nhất khiến công trình mất đi giá trị. Cách ông phân tích cho thấy kiến trúc không nằm ở vẻ ngoài xa hoa mà ở khả năng nuôi dưỡng đời sống tinh thần. Một bản vẽ đẹp không đủ tạo ra một ngôi nhà đúng nghĩa nếu thiếu triết lý sống phù hợp. Người làm thiết kế, theo KTS Hà Thanh, phải nhìn xuyên qua yêu cầu ban đầu để gợi mở những điều người sống trong nhà thật sự cần. Sự thấu hiểu này chỉ có được khi người làm nghề đủ trải nghiệm và giữ được lòng tôn trọng với từng cá nhân.
Không gian sống hiện đại do KTS Hà Thanh thiết kế
Có thể thấy, kiến trúc là cuộc đối thoại giữa "cái tôi" và thế giới xung quanh. Khi công trình chạm đến giá trị tinh tế của "chất tôi" và gìn giữ được mạch bền vững của "cái chúng ta", ngôi nhà vượt thoát khỏi vai trò trú ngụ đơn thuần, để trở thành không gian có đời sống riêng, nuôi dưỡng cảm xúc và tạo dựng nếp sống tốt đẹp hơn cho gia đình.
