Smartphone ngày nay được trang bị dung lượng RAM lên tới 12GB, 16GB, thậm chí là 24GB – những con số vốn chỉ xuất hiện trên các dòng máy tính cá nhân cao cấp.
Từ đây, một câu hỏi được đặt ra: Liệu những chiếc điện thoại Android đầu bảng có thực sự cần nhiều RAM đến thế? Và tại sao dù có nhiều RAM như vậy, máy vẫn có những lúc gặp tình trạng khựng, chậm, giật gây khó chịu?
Để giải thích hiện tượng này, chúng ta cần phải hiểu rõ cách hoạt động của RAM trên điện thoại Android.
Tại sao RAM điện thoại luôn đầy?
Android hoạt động dựa trên nguyên tắc "bộ nhớ trống là bộ nhớ lãng phí". Thay vì để RAM ở trạng thái nhàn rỗi, hệ thống sẽ cố gắng tận dụng toàn bộ dung lượng có sẵn để lưu vào bộ nhớ đệm (cache) các ứng dụng và dữ liệu vừa sử dụng.
Kết quả là, RAM của bạn trông có vẻ đầy ngay cả khi bạn không mở tất cả ứng dụng. Đây là một cơ chế được thiết kế có chủ đích nhằm tối đa hóa tốc độ phản hồi của thiết bị.
Android quản lý bộ nhớ thông qua RAM vật lý và zRAM. RAM vật lý cung cấp không gian cho các tiến trình đang hoạt động, trong khi zRAM là một phân vùng của RAM được dùng làm không gian hoán đổi (swap) dưới dạng nén.
Khi RAM đầy, Android sẽ nén các trang bộ nhớ ít được dùng hơn và đẩy chúng vào zRAM. Ví dụ, một khối dữ liệu 128KB có thể được nén xuống chỉ còn 64KB trong zRAM, giúp giải phóng một nửa không gian. Cơ chế này giúp ngăn chặn tình trạng ứng dụng bị "kill" (tắt đột ngột) và tránh việc phải ghi dữ liệu lên bộ nhớ trong, một hành động có thể gây hao mòn linh kiện.
Tuy nhiên, không gian hoán đổi này là có hạn. Các nhà sản xuất (OEM) thường chỉ thiết lập zRAM ở mức tối đa vài gigabyte.
Nếu cả RAM và zRAM đều không đủ đáp ứng, Android sẽ kích hoạt "Low Memory Killer" (LMK) – Trình tiêu diệt bộ nhớ thấp. Hệ thống sẽ gán cho mỗi tiến trình một "điểm số" dựa trên mức độ quan trọng. Khi bộ nhớ cạn kiệt, nhân hệ thống sẽ bắt đầu đóng các ứng dụng nền và ứng dụng trong bộ nhớ đệm, ưu tiên những ứng dụng ít quan trọng nhất để giải phóng RAM.
Điều gì xảy ra khi điện thoại của bạn bắt đầu cạn RAM?
Khi RAM chịu áp lực, hệ thống sẽ triển khai các chiến lược quản lý. Trong tình huống cấp bách, hệ thống sẽ sử dụng không gian hoán đổi zRAM đã nói ở trên.
Việc này đi kèm với một sự đánh đổi về hiệu năng, bởi hệ thống phải tốn tài nguyên CPU để giải nén dữ liệu từ zRAM. Nếu bạn từng thấy điện thoại bị giật, lag khi chuyển đổi qua lại giữa các ứng dụng, đó có thể là do quá trình giải nén này.
Trong các tựa game Android, điều này có thể gây ra hiện tượng tụt FPS hoặc khựng hình. Khi không gian hoán đổi cũng đầy, Android sẽ buộc phải đóng ứng dụng. Đây là lý do tại sao khi bạn mở quá nhiều ứng dụng, việc quay lại một ứng dụng đã mở từ lâu có thể khiến nó phải tải lại từ đầu.
Một hệ quả khác của việc cạn RAM là một số tác vụ có thể không khởi động được. Tuy nhiên, trường hợp này khá hiếm gặp vì Android luôn cố gắng tối đa để tránh gây sập ứng dụng. Hệ thống thường chọn "hy sinh" một ứng dụng nền thay vì để ứng dụng đang chạy ở tiền cảnh bị thiếu bộ nhớ và buộc phải đóng.
Hầu hết người dùng không cần đến dung lượng RAM khổng lồ
Các mẫu điện thoại đầu bảng hiện nay được trang bị tới 24GB RAM, nhưng không có nghĩa là bạn sẽ dùng hết con số đó.
Với các tác vụ hàng ngày như nhắn tin, lướt web và mạng xã hội, 8GB RAM đã là quá đủ. Trừ khi bạn là một người dùng đa nhiệm hạng nặng hoặc một game thủ chuyên nghiệp, việc nâng cấp lên quá 12GB RAM sẽ không mang lại cải thiện hiệu năng rõ rệt.
Thử nghiệm của trang Android Authority cho thấy, một thiết bị có 12GB RAM có thể chạy song song hơn một chục tựa game, từ những game đơn giản đến các game "hạng nặng" như Genshin Impact, mà không phải đóng bất kỳ ứng dụng nào.
Cần nhắc lại rằng, trên những chiếc điện thoại có dung lượng RAM lớn, các tiến trình được lưu trong bộ nhớ đệm và bộ đệm đĩa sẽ chiếm một phần đáng kể, nhưng những con số này có thể gây hiểu lầm. Khi cần, hệ thống sẽ ngay lập tức giải phóng bộ nhớ đệm này để ưu tiên cho các tác vụ quan trọng hơn.
Tất nhiên, vẫn có những ngoại lệ. Những người dùng thường xuyên sử dụng Samsung DeX, đa nhiệm chia đôi màn hình, hay các game thủ có thói quen vừa chơi game, vừa chat voice trên Discord, vừa lướt web có thể cần đến hơn 12GB RAM.
Tương tự, các ứng dụng chỉnh sửa video cũng tạm thời ngốn một lượng lớn RAM để xử lý các file ảnh và video độ phân giải cao. Dung lượng RAM dự phòng dồi dào sẽ giúp các ứng dụng này không "đá" các tiến trình khác.
Một yếu tố mới khác là các mô hình AI chạy trực tiếp trên thiết bị. Những chiếc điện thoại như dòng Galaxy của Samsung hay Google Pixel 9, vốn phải tải các mô hình học máy và mô hình ngôn ngữ lớn vào RAM để xử lý cục bộ, cũng đòi hỏi dung lượng RAM lớn hơn.
RAM ảo: Giải pháp tình thế, không thể thay thế bộ nhớ vật lý
Để làm cuộc đua cấu hình thêm phần sôi động, các nhà sản xuất đã giới thiệu các tính năng như RAM ảo (Virtual RAM) hay RAM Plus, với lời quảng cáo có thể mở rộng RAM bằng cách biến một phần bộ nhớ trong thành không gian hoán đổi bổ sung.
Về lý thuyết, việc này có thể ngăn điện thoại đóng ứng dụng bằng cách đẩy nhiều dữ liệu hơn ra bộ nhớ lưu trữ. Tuy nhiên, điểm yếu chí mạng là tốc độ của bộ nhớ trong chậm hơn rất nhiều so với RAM vật lý, và tốt nhất là bạn nên tắt tính năng này đi.
Khi Android bắt đầu sử dụng phần bộ nhớ lưu trữ chậm chạp này làm không gian hoán đổi, việc chuyển đổi ứng dụng sẽ trở nên ì ạch, thậm chí có thể gây lỗi hoặc treo ứng dụng. Một nhược điểm khác là sự hao mòn linh kiện. Việc ghi dữ liệu liên tục lên bộ nhớ trong như thể nó là RAM sẽ làm giảm đáng kể tuổi thọ của chip nhớ flash, vốn có chu kỳ ghi/xóa giới hạn. Đây thực chất chỉ là một chiêu trò marketing rẻ tiền.
Các nhà sản xuất có thể bán ra một chiếc điện thoại với 6GB RAM và quảng cáo nó có thể "mở rộng" thêm 6GB nữa để thành 12GB, nhưng hiệu năng của những thiết bị này không bao giờ có thể sánh được với một mẫu máy có 12GB RAM thực sự.
Vậy tại sao điện thoại ngày nay lại có nhiều RAM hơn cả laptop?
Câu trả lời nằm ở triết lý quản lý bộ nhớ khác nhau. Các hệ điều hành máy tính để bàn như Windows và macOS phụ thuộc rất nhiều vào không gian hoán đổi trên ổ đĩa (disk swap space), sẵn sàng đẩy nội dung từ RAM sang bộ nhớ lưu trữ khi cần thiết.
Nhờ sự phổ biến của các ổ SSD tốc độ cao, quá trình này diễn ra tương đối hiệu quả. PC còn sử dụng RAM DDR4 hoặc DDR5 hiệu năng cao, được thiết kế cho các tác vụ nặng và tốc độ xử lý nhanh. Kết hợp với hệ thống tản nhiệt chủ động, những cỗ máy này có thể xử lý áp lực bộ nhớ một cách mượt mà mà không bị sụt giảm hiệu năng.
Ngược lại, Android được xây dựng để hạn chế tối đa việc hoán đổi sang bộ nhớ lưu trữ, vì chip nhớ flash trên di động không đủ nhanh và bền để thực hiện việc này liên tục. Hơn nữa, do không có không gian cho tản nhiệt chủ động, điện thoại phải dựa vào loại RAM tiêu thụ điện năng thấp để tiết kiệm pin.
Để đạt được trải nghiệm đa nhiệm mượt mà như trên PC, Android cần có nhiều RAM vật lý hơn để tránh rơi vào tình huống phải đóng ứng dụng.
Điện thoại cần nhiều RAM hơn để đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao
Smartphone đã trở thành thiết bị điện toán chính của chúng ta. Người dùng kỳ vọng có thể chuyển đổi tức thời giữa game, cuộc gọi video, máy ảnh và mạng xã hội. Họ cũng muốn điện thoại xử lý đồng thời nhiều tác vụ nền hơn.
Các ứng dụng cũng ngày càng lớn và phức tạp. Các tính năng xử lý hình ảnh bằng AI, tạo phụ đề trực tiếp, hay các game thực tế tăng cường (AR) đều ngốn rất nhiều bộ nhớ.
Camera độ phân giải cao tạo ra những bức ảnh khổng lồ mà ứng dụng máy ảnh phải xử lý ngay trong RAM. Việc chỉnh sửa một bức ảnh 1080MP hay quay video 4K với hiệu ứng trực tiếp đòi hỏi dung lượng RAM rất lớn.
Như đã nói, từ năm 2023, chúng ta đã chứng kiến sự trỗi dậy của AI trên thiết bị. Điều này thúc đẩy các nhà sản xuất phải trang bị nhiều RAM hơn để đảm bảo các tính năng cao cấp này hoạt động trơn tru.
Cuối cùng, không thể không kể đến yếu tố marketing. Trong thị trường smartphone đầy cạnh tranh, việc sở hữu "thông số khủng" là một lợi thế để khoe mẽ. Con số 24GB RAM trên bảng thông số hay trong các quảng cáo nghe rất ấn tượng và dễ dàng vượt mặt đối thủ chỉ có 12GB, dù cho sự khác biệt về trải nghiệm thực tế với hầu hết người dùng là không đáng kể.
Các nhà sản xuất Trung Quốc và các thương hiệu điện thoại gaming là minh chứng rõ nhất cho xu hướng này. Dòng ROG Phone của Asus hay các mẫu máy gaming của Xiaomi thường có các phiên bản 18GB hoặc 20GB RAM. Những thiết bị này vượt xa yêu cầu chơi game thông thường chỉ để giành lấy danh hiệu "chiếc điện thoại mạnh nhất".
Việc điện thoại của bạn có nhiều RAM hơn cả laptop không hoàn toàn là thừa thãi. Mô hình quản lý bộ nhớ của Android, nhu cầu đa nhiệm và các yêu cầu từ AI đang ngày một tăng cao đã lý giải cho cuộc đua dung lượng RAM. Mức 12GB có thể xem là "điểm vàng" cho hầu hết người dùng hiện nay. Nó mang lại hiệu năng ổn định và đủ "dư địa" cho các tính năng trong tương lai.
Nếu vượt qua con số đó, trừ khi bạn là người dùng có những tác vụ cực nặng, còn không thì bạn chủ yếu đang trả tiền cho "quyền được khoe mẽ". Android quản lý bộ nhớ khá tốt khi bị quá tải, nhưng đừng bao giờ trông chờ RAM ảo sẽ là cứu cánh cho bạn. Nó không thể nào so sánh được với RAM thật.
