TS. Nguyễn Trí Hiếu - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Thị trường Tài chính và Bất động sản Toàn Cầu.
Tại Hội thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân do Báo Lao động phối hợp cùng Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức chiều 14/3, TS. Nguyễn Trí Hiếu cho biết: “Về khía cạnh luật pháp, lãi tiền gửi ngân hàng tại Việt Nam hiện chưa thuộc diện chịu thuế thu nhập cá nhân (TNCN). Điều này được quy định theo Luật Thuế TNCN (sửa đổi, bổ sung), trong đó các khoản thu nhập từ lãi tiền gửi tại ngân hàng và tổ chức tín dụng (TCTD) được miễn thuế nhằm khuyến khích tiết kiệm, đảm bảo nguồn vốn cho hệ thống ngân hàng, qua đó gián tiếp thúc đẩy đầu tư và tăng trưởng kinh tế”.
Theo góc nhìn của ông Hiếu, nếu áp thuế lãi tiền gửi có thể tác động đáng kể đến hành vi tài chính của người dân, dẫn đến những thay đổi trong cách họ phân bổ tài sản và sử dụng vốn. Chẳng hạn, xu hướng dịch chuyển dòng vốn sang các kênh đầu tư khác. Cụ thể, khi lãi suất thực tế từ tiền gửi giảm do thuế, người dân có thể tìm đến các kênh đầu tư khác để tối ưu hóa lợi nhuận.
Hay như kênh đầu tư vàng và ngoại tệ. Đây là những kênh đầu tư truyền thống tại Việt Nam, đặc biệt hấp dẫn trong những giai đoạn có nhiều bất ổn về chính sách kinh tế. Nếu thuế lãi tiền gửi được triển khai mà không có biện pháp điều tiết hợp lý, có thể làm gia tăng tình trạng đầu cơ vàng và ngoại tệ, ảnh hưởng tiêu cực đến ổn định tỷ giá và lạm phát.
Đối với bất động sản, ông Hiếu cho rằng một bộ phận không nhỏ nhà đầu tư có thể rút tiền gửi và chuyển sang đầu tư bất động sản với kỳ vọng sinh lời cao hơn. Điều này có thể khiến thị trường bất động sản trở nên sôi động hơn trong ngắn hạn nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ hình thành bong bóng giá nhà đất, đặc biệt nếu dòng vốn đổ vào phân khúc đầu cơ thay vì phát triển nhà ở thực sự.
Còn chứng khoán và trái phiếu, với những nhà đầu tư có khẩu vị rủi ro cao hơn, chứng khoán và trái phiếu doanh nghiệp có thể trở thành lựa chọn thay thế cho tiền gửi ngân hàng. Tuy nhiên, nếu dòng vốn này chảy vào thị trường mà không có sự kiểm soát, có thể làm gia tăng sự biến động và rủi ro trên thị trường chứng khoán, đặc biệt khi nhà đầu tư cá nhân có xu hướng đầu tư theo tâm lý đám đông.
Cũng theo xu hướng thay đổi trong thói quen tiết kiệm, Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ tiết kiệm cao do người dân có thói quen tích lũy tài sản để đảm bảo an toàn tài chính cá nhân. Tuy nhiên, khi đánh thuế lãi tiền gửi, mức hấp dẫn của việc gửi tiết kiệm có thể giảm sút, làm thay đổi thói quen tài chính của người dân. Thay vì gửi tiền vào ngân hàng để hưởng lãi suất ổn định, nhiều cá nhân có thể chọn cách giữ tiền mặt hoặc đầu tư vào các tài sản phi chính thức, làm suy giảm khả năng kiểm soát dòng tiền của hệ thống tài chính chính thống.
Bên cạnh đó, vị chuyên gia cho rằng, nếu áp dụng thuế lãi tiền gửi, điều này cũng có thể tạo ra những hệ lụy đáng kể đối với hệ thống ngân hàng, gồm:
Làm suy giảm thanh khoản hệ thống ngân hàng: Khi đánh thuế vào lãi tiền gửi, người dân có thể tìm cách rút bớt tiền khỏi ngân hàng để tìm kiếm các kênh đầu tư thay thế hoặc cất giữ tài sản theo các hình thức phi chính thức. Điều này khiến dòng tiền trong ngân hàng bị thu hẹp, giảm khả năng cung cấp tín dụng cho nền kinh tế, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam vẫn phụ thuộc lớn vào vốn tín dụng ngân hàng thay vì các nguồn huy động khác như trái phiếu hay thị trường vốn.
Ngân hàng có thể phải tăng lãi suất huy động. Khi nguồn tiền gửi giảm mạnh, các ngân hàng thương mại sẽ phải tăng lãi suất tiền gửi để thu hút lại dòng vốn. Điều này kéo theo hệ quả là chi phí vay vốn tăng lên, khiến doanh nghiệp phải trả mức lãi suất cao hơn để tiếp cận nguồn vốn, từ đó làm giảm động lực mở rộng sản xuất, kinh doanh. Điều này có thể gây suy giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế và ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường lao động.
Gia tăng áp lực lên tỷ giá và dòng vốn ngoại tệ: Khi mức lợi tức từ tiền gửi ngân hàng bị giảm sút do thuế, một bộ phận nhà đầu tư có thể chuyển dòng tiền ra nước ngoài để tìm kiếm các thị trường có lợi suất hấp dẫn hơn hoặc ít chịu rủi ro về thuế. Điều này có thể làm gia tăng hiện tượng “đô la hóa” hoặc chảy máu ngoại tệ, ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ giá hối đoái. Nếu dòng vốn bị rút ra khỏi hệ thống ngân hàng nội địa một cách ồ ạt, Ngân hàng Nhà nước có thể buộc phải can thiệp để ổn định tỷ giá, từ đó làm gia tăng áp lực lên dự trữ ngoại hối quốc gia.
Tóm lại, TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng đánh thuế lãi tiền gửi có thể làm dịch chuyển dòng vốn từ ngân hàng sang các kênh đầu tư khác, làm gia tăng rủi ro đầu cơ, ảnh hưởng đến thanh khoản của hệ thống tài chính và gây bất ổn cho nền kinh tế vĩ mô. Nếu chính sách này không được thiết kế cẩn thận, Việt Nam có thể phải đối mặt với nhiều hệ lụy, từ áp lực tỷ giá, biến động thị trường tài chính, đến nguy cơ bong bóng tài sản và suy giảm hiệu quả phân bổ nguồn lực trong nền kinh tế.
