Tại Hội nghị toàn thể "Đối tác phát triển bền vững nông nghiệp Việt Nam 2025" (PSAV) vừa tổ chức tại TPHCM, một thực tế đáng báo động đã được chỉ ra: Trong 8 nhóm ngành hàng chủ lực tham gia PSAV (gồm gạo, cà phê, hồ tiêu và gia vị, rau quả, chè, hóa chất nông nghiệp, chăn nuôi và thủy sản), thủy sản đang là cái tên mờ nhạt nhất.
Sự chậm trễ này đang tạo ra những rủi ro hiện hữu cho vị thế của Việt Nam trên bản đồ cung ứng thực phẩm toàn cầu, bất chấp những con số tăng trưởng ấn tượng về kim ngạch.
Báo động đỏ đằng sau con số 11 tỷ USD
Theo số liệu từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), bức tranh xuất khẩu năm 2025 đang mang gam màu rực rỡ. Tính chung 11 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu toàn ngành đã đạt hơn 10,5 tỷ USD, tăng trưởng ấn tượng 14,6% so với cùng kỳ. Giới chuyên môn nhận định, cột mốc kỷ lục 11,2 - 11,3 tỷ USD cho cả năm 2025 là hoàn toàn nằm trong tầm tay. Đây là mức kim ngạch cao nhất trong lịch sử phát triển của ngành, khẳng định vị thế trụ cột của thủy sản trong nền nông nghiệp quốc gia.
Vườn trồng tiêu tại TPHCM (Ảnh: Huân Trần).
Vậy đâu là lối ra cho dòng vốn đầu tư xanh? Bà Hoàng My Lan, Cán bộ Cấp cao tổ chức GIZ (Đức), cho rằng cơ hội không hề thiếu nếu Việt Nam biết cách khơi thông. “Thực tế, các nhà đầu tư từ Phần Lan, Thụy Sĩ, Hà Lan và các quỹ tài chính xanh vẫn đang rất quan tâm đến Việt Nam. Họ sẵn sàng rót vốn, thậm chí mua lại các kết quả giảm phát thải. Tuy nhiên, sự do dự của họ xuất phát từ một điểm nghẽn lớn: Việt Nam chưa có khung pháp lý hoàn chỉnh cho thị trường carbon”.
Theo bà Lan, về mặt kỹ thuật, phương pháp kiểm đếm (MRV) tín chỉ carbon đã có. Nhu cầu mua từ quốc tế rất lớn và nhu cầu bán từ doanh nghiệp Việt cũng rất cao. Cái thiếu duy nhất là một “cái chợ” chính thức được luật pháp bảo hộ để hai bên gặp nhau. Nếu không sớm gỡ bỏ rào cản pháp lý này, Việt Nam sẽ bỏ lỡ cơ hội thu hút hàng tỷ USD từ tài chính xanh, đồng thời làm chậm tiến trình chuyển đổi của các ngành hàng nông nghiệp, trong đó có thủy sản.
Trước thách thức này, Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết ưu tiên hàng đầu hiện nay là xây dựng hệ thống đo đếm, báo cáo và thẩm định (MRV) chuẩn hóa. Mục tiêu đặt ra là đến năm 2028 sẽ hoàn tất thí điểm và vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon nội địa, tạo tiền đề kết nối với thị trường carbon toàn cầu.
Đây được xem là “chìa khóa” then chốt để giải bài toán vốn đầu tư, giúp các ngành hàng như thủy sản có đủ nguồn lực để bứt phá, xóa bỏ định kiến “mờ nhạt” trong phát triển bền vững.
Ngày 29/9, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã phê duyệt Đề án giảm phát thải trồng trọt giai đoạn 2025-2035. Mục tiêu trọng tâm là giảm tối thiểu 15% khí nhà kính vào năm 2035, xây dựng nhãn hiệu “Phát thải thấp” và thí điểm 15 mô hình tín chỉ carbon chuẩn quốc tế.
Bên cạnh đó, Đề án sẽ triển khai các gói kỹ thuật canh tác chuẩn, số hóa dữ liệu phát thải và đào tạo 3.000 nhân lực trên toàn quốc.
