Ngày 27/10, Tổng thống Donald Trump đã ký hai biên bản ghi nhớ hợp tác khoáng sản chiến lược với Malaysia và Thái Lan, trong nỗ lực mới nhất nhằm giảm sự phụ thuộc của Mỹ vào nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc – quốc gia hiện chiếm ưu thế tuyệt đối trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Hai thỏa thuận được công bố bên lề Hội nghị cấp cao ASEAN tại Kuala Lumpur, nối tiếp khuôn khổ hợp tác trị giá 8,5 tỷ USD mà Washington vừa ký với Australia đầu tháng này. Theo thông báo từ Nhà Trắng, các thỏa thuận mới đặt mục tiêu đảm bảo và đa dạng hóa nguồn cung khoáng sản quan trọng phục vụ các ngành công nghiệp chiến lược của Mỹ như xe điện, quốc phòng và công nghệ cao.
Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng để đạt được tác động thực tế, Washington cần thời gian do năng lực khai thác và tinh chế của Malaysia và Thái Lan vẫn còn hạn chế. Giáo sư Charles Chang (Đại học Phúc Đán, Thượng Hải) nhận định ngành công nghiệp khoáng sản của hai quốc gia Đông Nam Á này cần thêm đầu tư để có thể cung ứng nguyên liệu với quy mô lớn cho thị trường Mỹ.
Theo báo cáo năm 2024 của Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS) và Investing News Network (INN), Thái Lan hiện là quốc gia sản xuất đất hiếm lớn thứ 6 thế giới, với sản lượng đạt 13.000 tấn mỗi năm, tăng tới 261% chỉ trong vòng một năm.
Mức tăng này giúp Thái Lan vượt qua nhiều nước châu Á và châu Âu, trở thành nhà sản xuất đất hiếm tăng trưởng nhanh nhất thế giới.
Hiện Trung Quốc vẫn chiếm vị thế áp đảo trong lĩnh vực đất hiếm. Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Bắc Kinh nắm khoảng 70% sản lượng khai thác và 90% công suất tinh chế toàn cầu. Việc Trung Quốc siết chặt kiểm soát xuất khẩu vật liệu và công nghệ liên quan từ tháng 10 đã thúc đẩy Mỹ đẩy nhanh quá trình xây dựng chuỗi cung ứng thay thế.
Chuyên gia Jon Hykawy của công ty Stormcrow Capital (Canada) cho rằng nếu Mỹ ký được các hợp đồng dài hạn mua đất hiếm từ Malaysia và Thái Lan, đồng thời phát triển khâu chế biến trong nước, hiệu quả chiến lược sẽ rất rõ rệt. Ông nhấn mạnh rằng các nhà sản xuất xe điện Mỹ hiện phụ thuộc lớn vào một số kim loại đất hiếm cụ thể – điều khiến Mỹ dễ bị tổn thương trước các biến động chính trị – kinh tế toàn cầu.
Giáo sư Chen Zhiwu (Đại học Hong Kong) đánh giá đây là “một bước đi phòng ngừa hợp lý”, bởi các quốc gia khác cũng không muốn rơi vào thế bị động trước khả năng Bắc Kinh thay đổi chính sách xuất khẩu trong tương lai.
Theo thông cáo của Nhà Trắng, Tổng thống Trump và Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul đã cam kết tăng cường hợp tác giữa doanh nghiệp hai nước, hướng tới củng cố năng lực chống chịu của chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong khi đó, thỏa thuận với Malaysia tập trung vào đầu tư khai thác, chế biến và tinh luyện khoáng sản chiến lược – lĩnh vực mà Malaysia đang có nền tảng tốt nhờ cơ sở tinh chế hiện hữu.
Theo Bangkok Post
