Không giam khu vực Hồ Gươm nhìn từ trên cao. Ảnh: Int
Ngày 11/3/2025, Văn phòng UBND TP Hà Nội đã ban hành Thông báo số 118/TB-VP về kết luận của Phó Chủ tịch UBND TP Dương Đức Tuấn tại cuộc họp triển khai các nhiệm vụ về quy hoạch, cải tạo không gian khu vực phía Đông hồ Hoàn Kiếm.
Theo đó, Thành phố thống nhất nghiên cứu phương án kiến trúc tại khu vực phía đông Hồ Gươm theo hướng trở thành khu quảng trường - công viên đặc biệt; khảo sát kỹ các công trình kiến trúc có giá trị, cần bảo tồn (kiến trúc Pháp tại Sở Văn hóa và Thể thao, Viện Văn học); công trình biểu tượng, di tích (di tích lịch sử cách mạng Bác Hồ thăm nhà Đèn) để đề xuất chức năng sử dụng phù hợp.
UBND thành phố giao các đơn vị liên quan nghiên cứu quy hoạch, tổ chức không gian ngầm tại khu vực phía đông Hồ Gươm (khoảng ba tầng hầm), kết nối không gian ngầm nhà ga C9 của tuyến đường sắt đô thị số 2 Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo, có giải pháp kỹ thuật phù hợp đối với các công trình bảo tồn trong quá trình thi công tầng hầm.
Khu vực nghiên cứu mở rộng không gian công cộng phía đông Hồ Gươm rộng hơn 20.000 m2, có khoảng 10 trụ sở cơ quan và 40 hộ dân. Thành phố đã thống nhất xây dựng cơ chế, chính sách giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và bố trí tạm cư cho các tổ chức, hộ gia đình trong phạm vi dự án đầu tư.
Đối với trụ sở Sở Văn hóa và Thể thao, Viện Văn học (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam), Chi cục Dân số Hà Nội, Hội người mù Hà Nội, thành phố giao Sở Xây dựng chủ trì rà soát quỹ nhà, đất thành phố quản lý để đề xuất địa điểm làm trụ sở mới cho các đơn vị này.
Đối vớ trụ sở Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia, Tổng công ty Điện lực miền Bắc, Tổng công ty Điện lực Hà Nội, khách sạn Điện lực, Sở Quy hoạch Kiến trúc nghiên cứu, đề xuất vị trí làm trụ sở mới cho các đơn vị tại khu vực trụ sở các Tổng công ty - Khu đô thị mới Cầu Giấy.
Thành phố giao quận Hoàn Kiếm rà soát quỹ đất tại quận, bố trí vị trí trụ sở Điện lực Hoàn Kiếm, Văn phòng Kho bạc Nhà nước. Việc bố trí trụ sở hoặc có báo cáo đề xuất cho hai đơn vị này quận phải hoàn thành trước 25/3.
Quận Hoàn Kiếm cũng được giao nghiên cứu đề xuất bố trí địa điểm mới làm Trụ sở Tiếp công dân thành phố đảm bảo khang trang, thuận lợi, báo cáo trước ngày 15/3.
Với các hộ dân nằm trong khu vực dự án, Sở Nông nghiệp và Môi trường nghiên cứu, đề xuất thành phố áp dụng cơ chế, chính sách đền bù cao nhất cho người dân, bố trí tái định cư bằng đất (tại huyện Đông Anh) với những trường hợp đủ điều kiện được bồi thường về đất ở.
Sở Xây dựng được giao nghiên cứu, rà soát, đề xuất bố trí nhà tạm cư cho các hộ dân trong thời gian chờ giao đất tái định cư và bán nhà tái định cư cho hộ dân không đủ điều kiện được tái định cư bằng đất để ổn định cuộc sống khi giải phóng mặt bằng.
Huyện Đông Anh được giao khẩn trương rà soát, báo cáo thành phố về quỹ đất khoảng 100 ha để phục vụ công tác tái định cư cho các dự án trọng điểm của thành phố, trong đó có dự án cải tạo không gian khu vực phía đông Hồ Gươm.
Các đơn vị liên quan được yêu cầu khẩn trương tham mưu, đề xuất UBND thành phố quyết định chủ trương về Dự án đầu tư xây dựng quảng trường - công viên theo hướng tách thành hai phân kỳ. Phân kỳ 1 đầu tư xây dựng phần nổi của quảng trường - công viên theo hình thức đầu tư công. Phân kỳ 2 đầu tư xây dựng công trình ngầm dưới quảng trường - công viên cùng với công trình ngầm nhà ga C9 theo mô hình TOD.
Quan điểm của chuyên gia, nhà quản lý
Vừa qua, TP. Hà Nội cho biết đang nghiên cứu quy hoạch để mở rộng không gian công cộng khu vực Hồ Gươm, quận Hoàn Kiếm. Thành phố tán thành với đề xuất của quận Hoàn Kiếm về việc lập đồ án thiết kế đô thị riêng khu vực bắc Hồ Gươm, nam phố cổ, chủ đạo là quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục. Tòa nhà "Hàm cá mập" dự kiến được phá bỏ, thay thế bằng không gian ngầm.
Cùng với đó, chính quyền Hà Nội cũng nghiên cứu quy hoạch, cải tạo khu vực phía đông Hồ Gươm theo hướng tăng cường không gian công cộng, không gian mở, phục vụ cộng đồng nhân dân Thủ đô. Phạm vi nghiên cứu là đoạn phố Đinh Tiên Hoàng, giới hạn từ phố Trần Nguyên Hãn đến trụ sở Sở Văn hóa và Thể thao ở phố Hàng Dầu. Khu vực này khoảng 20.000 m2, hiện có khoảng 10 trụ sở cơ quan, doanh nghiệp và 40 hộ dân.
Thông tin với báo chí, Giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc Nguyễn Trọng Kỳ Anh cho hay việc nghiên cứu mở rộng không gian công cộng khu vực Hồ Gươm nhằm cụ thể hóa các quy hoạch đã được phê duyệt. Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn năm 2065 định hướng khu vực Hồ Gươm cần được nghiên cứu bảo tồn, cải tạo chỉnh trang và sắp xếp tổ chức theo hướng có nhiều không gian công cộng.
Trong quy hoạch phân khu H1B tỷ lệ 1/2.000 gồm khu vực Hồ Gươm và vùng phụ cận, Hà Nội xác định đoạn từ tòa nhà "Hàm cá mập" đến trụ sở UBND thành phố là các ô phố mang tính chất công cộng, văn hóa, phục vụ cộng đồng. Với quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục, từ năm 2013, Sở Quy hoạch Kiến trúc đã cùng quận Hoàn Kiếm tổ chức cuộc thi cải tạo. Từ thời điểm đó, tòa nhà "Hàm cá mập" được xem xét phá bỏ nhằm mở rộng không gian quảng trường.
Việc quy hoạch lại khu vực Hồ Gươm còn xuất phát từ thực tiễn địa điểm này mỗi năm có hàng trăm sự kiện lớn nhỏ. Ngoài việc tổ chức không gian đi bộ Hồ Gươm vào dịp cuối tuần, các dịp kỷ niệm lớn của đất nước, thành phố đều tổ chức hoạt động văn hóa nghệ thuật.
Tuy nhiên, không gian công cộng ở Hồ Gươm đang chật hẹp. Đông Kinh Nghĩa Thục là quảng trường duy nhất ở khu vực, diện tích chỉ khoảng 5.000 m2. Mỗi lần diễn ra các sự kiện lớn, chính quyền đều tổ chức cấm hoặc hạn chế phương tiện lưu thông, hạn chế người tham gia khi thấy nguy cơ quá tải.
Ông Nguyễn Trọng Kỳ Anh cho rằng sau khi phá bỏ tòa nhà "Hàm cám mập" và kết hợp với tuyến phố xung quanh sẽ tạo ra không gian khoảng 12.000 m2 để phục vụ các hoạt động văn hóa nghệ thuật trong những dịp kỷ niệm lớn của thành phố và đất nước.
"Khu vực phía đông Hồ Gươm và quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục có sự gắn kết nên nếu tạo dựng được không gian có tính liên kết các công trình di tích lịch sử cảnh quan mặt nước như Hồ Gươm, đền Ngọc Sơn, Tháp Bút, đền Bà Kiệu sẽ rất tốt cho Thủ đô", ông Kỳ Anh đánh giá.
Nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội Đào Ngọc Nghiêm cho hay việc nghiên cứu mở rộng không gian Hồ Gươm để tạo sự liên kết với các khu vực xung quanh đã được đặt ra từ năm 1995, nhưng vẫn chưa thể thực hiện vì thiếu vốn đầu tư và kinh phí giải phóng mặt bằng.
Góp ý cho quy hoạch mới, ông Nghiêm cho rằng khi nghiên cứu mở rộng không gian khu vực Hồ Gươm phải đặt trong bức tranh tổng thể khu phía đông thế nào, phía tây ra sao, rồi quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục, khu vực đặt cột mốc số 0... Trong bức tranh tổng thế đó cũng phải tính toán sự liên kết với ga ngầm C9 thuộc tuyến đường sắt Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo. Khi có bức tranh tổng thể, Hà Nội sẽ lựa chọn thứ tự ưu tiên đầu tư. Hiện các dự án cải tạo, chỉnh trang còn đang ở quy mô nhỏ, thiếu tính tổng thể.
Đồng tình với chủ trương nghiên cứu mở rộng không gian công cộng khu vực Hồ Gươm, KTS Trần Huy Ánh cho rằng Thủ đô Hà Nội trước đây quy hoạch cho 250.000 dân, nhưng giờ đã lên gần 10 triệu nên mở rộng không gian công cộng, nhất là ở khu vực Hồ Gươm là tất yếu. Từ nhiều năm trước trong các cuộc thi thiết kế khu vực Hồ Gươm và vùng phụ cận, việc không nên tồn tại tòa nhà "Hàm cá mập" và một số trụ sở cơ quan đã được nhiều bài thi đề cập.
"Cá nhân tôi và nhiều chuyên gia ủng hộ quyết tâm phá bỏ, di dời nhiều công trình ở Hồ Gươm, dành diện tích cho không gian công cộng. Đây là tư duy đột phá vì đã loại bỏ lợi ích vật chất, đem lại không gian văn hóa xứng tầm Thủ đô 1.000 năm văn hiến", KTS Trần Huy Ánh nêu quan điểm.
